Dunia inabadilika kila kukicha, sayansi na teknolojia huibuliwa kila kukicha, mambo haya yote huwaweka watu pamoja kutoka kila kona ya dunia, lakini pia watu hawa hawzungumzi lugha moja, wanahitaji kuwasiliana na ili mawasiliano yaweze kufanyika lazima kuwepo na lugha inayowaunganisha. Suala hili ni gumu kwa kuna lugha nyingi sana duniani na kila nchi inasera yake juu ya lugha lakini pia lazma watu wawasiliane na hapa ndipo tunaona umuhimu wa kuwepo mkalimani.
Lugha ya kiswahili inakuwa kwa kasi sana, vyuo mbalimbali duniani hufundisha lugha hii adhimu kwa nini wewe usione fursa hii na uchukue hatua ya kujifunza ukalimmani ili ujiajiri katika soko kubwa kama hikli.
Kabla hujachukua uamuzi hebu jielimishe kidogo juu ya taaluma hii ya ukalimani.
Tafsri na ukalimani ni
taaluma za lugha ambazo mara nyingi watu huchanganya wakidhani kuwa dhana hizi
mbili hufanana lakini kimsingi kuna utofauti mkubwa kati ya tafsiri na
ukalimani, elimu na ujuzi katka taaluma hizi hutofautiana. Kuna tofauti za
msingi zinazotofautisha taaluma hizi, tutazichambua kwa kina katika sura
zinazofuata. Kwa sasa tuangalie kwa kina dhana nzima ya ukalimani ambapo
tutaangalia maana, aina za ukalimani, sifa za mkalimani (mambo ya kuzingatia
katika ukalimani) na mwisho hitimisho.
Maana
ya ukalimani.
Ukalimani wa lugha hulenga
kurahisisha mawasiliano ya lugha ya mdomo au lugha ya alama kati ya watumiaji
wa lugha mbili tofauti.
Kwa mujibu wa Encarta (2009)
ukalimani ni tafsiri ya mdomo ya kile kinachosemwa katika lugha moja kwenda
lugha nyingine ili kusudi wazungumzaji wa lugha tofauti waweze kuwasiliana.
Wikipedia wamefasili
ukalimani kuwa ni uhawilishaji wa ujumbe katika lugha ya mazungumzo au lugha ya
alama kutoka lugha moja kwenda lugha nyingine.
Fasili zote hizi zinajaribu
kutupa mwangaza hasa juu ya maana ya ukalimani, fasili ya kwanza inakasoro.
Kutumia istilahi yenye maana tofauti na kile kinachojaribu kufasiliwa huleta
mkanganyiko, istilahi tafsiri inamaana tofauti na ukalimani kwa hiyo sio sahihi
kuitumia katika kufasili dhana ya ukalimani. Fasili ya pilli imejaribu kugusa
mambo muhimu katika dhana ya ukalimani, kwamba ni uhawilishaji wa ujumbe katika
lugha ya mazungumzo, kimsingi ukalimani hufanyika katika lugha ya mazungumzo.
Kwa hiyo kutokana na fasili
hizi tunaweza kupata fasili ya jumla kwamba, ukalimani ni zoezi la uhawilishaji
wa mawazo,ujumbe, maana katika lugha ya mazungumzo au lugha ya alama kutoka
lugha chanzi kwenda lugha lengwa.
Hivyo basi mkalimani ni mtu
ambaye huhawilisha mawazo, maana au maelezo kutoka lugha chanzi na kuyaweka
mawazo au maelezo au maana yenye maana inayolingana katika lugha lengwa, katika
wakati halisi. Kazi ya mkalimani ni kufikisha kila kipengele cha kisemantiki
(rejesta,toni) na kila lengo na hisia za ujumbe ambao mzungumzaji wa lugha
chanzi amekusudia kufikisha katika wapokeaji wa lugha lengwa.
Aina
za ukalimani.
Kuna aina tofautitofauti za
ukalimani kulingana na vigezo tofautitofati vinavyotumika katika kuainisha aina
za ukalimani. Kwa kutumia kigezo cha jinsi ukalimani unavyofanywa, tunapata
aina kuu mbili:
Ukalimani
mfululizo; katika ukalimani wa aina hii mzungumzaji wa lugha chanzi
na mzungumzaji wa lugha lengwa huanza pamoja na kumaliza pamoja. Maranyingi vifaa
maalum hutumika, mkalimani hukaa katika chumba chenye kidhibiti sauti akizungumza
kupitia kipaza sauti wakati huo akimsikia na kumwona barabara mzungumzaji wa
lugha chanzi kupitia visikizio. Wasikilizaji wa lugha lengwa hupata ujumbe
kupitia visikizio. Vilevile ukalimani wa aina hii hutumiwa sana na wakalimani
wa lugha ya alama.
Ukalimani
fuatizi; katika aina hii ya ukalimani, mkalimani huzungumza baada
ya mzungumzaji wa lugha chanzi kumaliza kuzungumza. Mkalimani anakua amesimama
au amekaa sambamba na mzungumzaji wa lugha chanzi akiwa anasikiliza napengine kuandika
maneno anayozungumza mzunguzaji wa lugha chanzi ili kumsaidia kukumbua pindi
atakapoanza kukalimani. Wakati mzingumzaji wa lugha chanzi anapumzika au
anamaliza kuongea ndiposa mkalimani anahawilisha kipande cha ujumbe au ujumbe
mzima katika lugha lengwa.
Aina
zingine za ukalimani.
Ukalimani
wa kwenye mikutano; huu ni ukalimani unaofanyika wakati wa mikutano,
huweza ukawa fuatizi au mfululizo, lakini kwa sababu ya mikutano inayokutanisha
lugha nyingi, ukalimani fuatizi hautumiki. Katika ukalimani wa kwenye mikutano
maranyingi mkalimani hufanya ukalimani kutoka lugha za kigeni kwenda lugha yake
ya asili.
Ukalimani
wa mahakamani; ukalimani wa aina hii hufanyika mahakamani,
katika mabaraza ya kutolea hukumu na mahali popote pale ambapo masuala ya
kisheria hufanyika, mfano katika kituo cha polisi hususani wakati wa kuchukua
maelezo au katika ukumbi wa mikutano kwa ajili ya kuapishwa.
Ukalimani
kiungo; ukalimani wa aina hii ni pale ambapo mkalimani humsaidia
mtu au kikundi cha watu katika kutalii, matembezi au katika mkutano.
Ukalimani wa lugha ya alama;
hii ni aina ya ukalimani ambao hufanyika kati ya lugha ya alama na lugha ya
mazungumzo. Mzungumzaji anaweza kuongea mkalimani akahawilisha mawazo kwa njia
ya alama, vilevile wakati mtu asiyesikia akifanya mawasiliano kwa lugha ya
alama, mkalimani atahawilisha maana katika lugha ya mazungumzo. Vilevile
ukalimani huweza kufanyika kati ya lugha ya alama na alama hii ni kwa sababu
lugha ya alama hutofautiana kati ya nchi na nchi.
Ukalimani
wa vyombo vya habari; kulingana na asili yake ukalimani wa vyombo
vya habari hufanyika kwa ukalimani mfululizo. Hufanyika zaidi katika matangazo
ya moja kwa moja ya televisheni au redio. Katika ukalimani wa vyombo vya habari
vifaa kama chumba cha kudhibiti sauti,
kiwamba nakadhalika huhitajika sana.
Ukalimani
wa simu; ukalimani wa aina hii humsaidia mkalimani kufanya
ukalimani kupitia simu. Maranyingi hufanyika katika mazingira ambayo watu
wanaohitaji kuwasiliana tayari wanakuwa wamekwishazungumza kupitia simu.
Ukalimani
wa video; ukalimania wa aina hii hufanyika katika mazingira ambapo
mmoja kati ya wanaowasiliana ni kiziwi au hasikii vizuri au hawezi kuongea
(bubu). Katika mazingira kama haya ukalimani wa lugha ya alama hufanyika zaidi.
Ukalimani
kulingana na muktadha; katika kundi hili kuna aina nyingi
kulingana na jinsi itakavyojidhihirisha aktika miktadha tofautitofauti. Mfano,
ukalimani wa kanisani, ukalimani wa msikitini, ukalimani wa mahakamani, jeshini
nakadhalilka.
Ni matumaini ya ngu utakuwa umenufaika, unaweza pia kutoa maoni yako!.
